Kerken starten de komende tijd weer met kerkdiensten om uit de coronacrisis te komen. Daarvoor moet wel met een reserveringssysteem worden gewerkt om controle te houden over het aantal bezoekers. Daar heb je een goed systeem voor nodig om 30 mensen (gratis) toe te kunnen laten en kerkgangers niet teleur te stellen aan de kerkdeuren. Gelukkig zijn er genoeg gratis of goedkope bestaande reserveringssystemen om je kerkdienst goed te kunnen organiseren in coronatijd.

Ik heb meerdere tools getest waarmee je boekingen en reserveringen kunt doen. Daarbij heb ik gekeken naar onder meer:

• gebruiksgemak voor beheerder en kerkganger van het boekingssysteem
• kosten (want het gaat m.i. om een tijdelijke oplossing
• technische ondersteuning en service vanuit de leveranciers
• functionaliteiten (‘features’)
• taal

Ik benoem een tijdelijke oplossing, hoezeer je kunt nadenken om naast reserveringen nu een tool aan te kopen voor structurele inzet, bijvoorbeeld bij concerten of zaalverhuur. Dan zullen de panelen van je criteria gaan schuiven.

Iedere kerk heeft zijn eigen budget, vrijwilligers, vaardigheden, wensen, demografische samenstelling. De oplossingen die ik noem, zullen in de meeste gevallen geschikt zijn om in jouw kerk te gebruiken. 

Let op: dit is een informatief artikel, en sluit geen advies in. Die kunnen we je wel geven, en daar zijn kosten aan verbonden. Denk uiteraard na over privacyvoorwaarden als je een online systeem selecteert. Wil je meer weten over privacy en de kerk, lees dan het artikel ‘Privacy en de kerk: Veelgestelde vragen over de nieuwe privacywetgeving AVG‘ 

Booked

Een zeer geschikte plugin om eenvoudig kerkdiensten in de parochie of gemeente aan te bieden waarbij mensen zich vooraf moeten aanmelden is Booked. Dit is een premium plugin voor WordPress. Met deze plugin kun je:

• op iedere moment (tijdslot) van de week een dienst aanbieden
• van iedere lengte
• voor meerdere locaties (ieder een eigen kalender, en beheerder)
• tot maximaal 100 reserveringen
• met naamregistratie (voor/achternaam, e-mailadres) of als gast
• waarbij je iedere aanvraag kunt bekijken, goedkeuren of afkeuren
• je per mail aanvragen kunt bevestigen
• een lijst kunt printen (handig voor bij de voordeur) van mensen die willen komen
• je kunt er een mooie kalenderweergave mee maken

Booked werkt erg eenvoudig, ook voor mensen die niet technisch zijn. De nummer 1 voor WordPress websites.  

Gravity Forms

Met (de betaalde plugin voor WordPress) Gravity Forms kun je uitgebreide reserveringsformulieren maken. Je bepaalt zelf welke gegevens je vraagt en hoevaak een formulier kan worden ingevuld. Je hebt wat technische kennis nodig, maar met een licentie van GF kun je onbeperkt aan de slag. Je maakt zelf de velden, dus je kunt GF ook voor andere doeleinden gebruiken. 

Nadeel? Koppelen met een agenda kan een puzzeltje zijn. Je moet goed bepalen hoe je een formulier in elkaar zet, en hoe je omgaat met meerdere data of meerdere locaties. En het is handig als je zelf technische kennis in huis hebt, of kunt inhuren/vrijspelen. 

Events Manager

Een andere plugin is Events Manager. Dit is een gratis plugin, waarmee je registraties kunt monitoren in een agenda. Je kunt: 

• een agenda maken
• bepalen of een reservering voor gasten is of alleen voor bekenden
• of goedkeuring nodig is
• of je overboekingen toestaat
• hoeveel plekken er (nog) zijn, zodat mensen weten of het zinvol is om te reserveren
• Je kunt eigen evenementenpagina’s aanmaken, ook in het Nederlands
• Je kunt e-mails sturen te bevestiging
• Het vraagt wel wat technische kennis om het in te regelen vanwege de programmeercodes

Scipio

Bij Hagru komen veel verzoeken binnen. Daarom gaan zij vanaf juni ook een reserveringssysteem aanbieden via de Scipio app. Gratis en voor niets.

Wat kun je ermee?

• Koppeling ledenadministratie (toegankelijk, je weet zeker dat een lid zich heeft aangemeld en dat er geen dubbele aanmeldingen zijn)
• Aanmelden met/tot ingesteld limiet (30, 100) of aanmelden zonder limiet (loting achteraf bijvoorbeeld)
• Aanmelden tot ingestelde optionele datum
• Ouders/gezinshoofden kunnen ook gezinsleden aanmelden, zoals kinderen (de gezinsrelatie wordt overgenomen vanuit de ledenadministratie)
• Leden kunnen zich ook weer afmelden (er komt dan automatisch weer een plekje vrij)
• Een optie voor meerdere diensten op één dag, zoals ochtend en middag
• Directe communicatie via pushmeldingen en/of e-mail (beheerder)
• De beheerder kan leden handmatig aanmelden (denk aan mensen zonder app)

 Deze functionaliteit gaat Hagru aanbieden in de gratis (Start) app. Zie www.scipio-app.nl.

SKG Collect

Het klinkt misschien wat gek, maar via SKG Collect is het ook mogelijk om reseveringen voor kerkdiensten en bijeenkomsten te doen. Dat kan zowel via de kerkelijke webwinkel SKG Collect als de bijbehorende gratis Kerkgeld app. Aan deze (extra) mogelijkheid zijn geen kosten verbonden.

De verschillende kerkdiensten kunnen als agendapunt worden opgenomen op de website en in de app.  Per dienst kan worden aangegeven wat het maximale aantal deelnemers is. Het aantal is door de gemeente zelf flexibel in te stellen. et gemeentelid moet altijd inloggen met zijn/haar account (dat is wel fijn, want AVG-proof). Bij het aanmelden kan een kerkganger aangeven met hoeveel personen de kerkdienst gaat bijwonen. Daarbij zie je direct hoeveel plekken nog beschikbaar zijn. Ook kan iemand het aantal aanmeldingen achteraf wijzigen of zich afmelden. Er wordt automatisch per mail een bevestiging gestuurd aan het gemeentelid van de aanmelding, wijziging of afmelding. Ook is het als gemeente mogelijk pushberichten te sturen. De gemeente heeft altijd een actueel inzicht in het aantal kerkgangers én wie komt met hoeveel personen. Binnenkort wordt de Kerkgeld app trouwens opgevolgd door de ‘Appostel app”.

Simplybook.me

• plannen
• statistieken bekijken
• kalenders synchroniseren, zoals Google of Outlook
• reserveringen bevestigen, herinneringen sturen, annuleren sturen
• reserveringen aanpassen en dit laten weten
• integreren met Facebook & Instagram, websites zoals WordPress of Joomla

Eventbrite

Een derde mogelijkheid is Eventbrite. Je kunt een pagina maken voor je kerkdienst, uitnodigingen versturen en bijhouden wie reserveert en wie komt. Als kerkgangers de Eventbrite app hebben, kun je ze aan de kerkdeur inchecken.

Wil je met Eventbriet maken, dan maak je een (gratis) account aan en kun je de kerkdienst toevoegen, de soort ‘tickets’, de locatie, info over je kerkgebouw, de orde van dient of andere beschrijving van de eredienst, datum en tijd natuurlijk, plus logo en kleuren. Je krijgt een eigen pagina die je kunt delen op welke plek je maar wilt: je website, in een nieuwsbrief, op sociale media. Je kunt kerkleden uitnodigen en bijhouden wie er komt. Je kunt contacten importeren en de aanmeldingen inzien. Je kunt zelfs naambordjes maken of gastenlijsten uitprinten. Voordeel is dat het allemaal vrij snel kan. Nadeel: het is in het Engels. 

Biletto

Een alternatief voor Eventbrite is Biletto. Zo presenteren ze zichzelf ook. Buletto doet hetzelfde als Eventbrite, hoezeer het meer gericht lijkt te zijn op kaartverkoop, maar vergis je niet: je kunt kiezen voor betaalde tickets, donaties, gratis toegang, maar je kunt ook werken met vouchers. Er zijn vier versies, de gratis basic is op het oog prima geschikt.

Met deze tools kom je een heel eind om vanaf 1 juni online kerkdiensten aan te bieden. Kerkgangers willen graag naar je kerk komen, en gelukkig maar dat het weer kan. Voorzichtigheid is geboden, en je wilt gemeenteleden en parochianen niet teleurstellen. Daarom is een goed (online) reserveringsysteem behulpzaam.

Eventix

Het Bisdom Den Bosch raadt Eventix aan. Eventix is een compleet kaartverkoopsysteem voor tijdsloten en reserveringen.

Bij Eventix maak je een bijeenkomst aan. Je maakt vervolgens een ticket aan (eventueel met eigen logo) en je start met de ‘verkoop’. Verkoop betekent ook 0 euro, zodat het reserveringssysteem ook voor kerken geschikt is. Met de Eventix Scan App kun je contactloos je kerkgangers op hun reserveringen controleren.

Eén van de overwegingen om Eventix te gebruiken is dat het contactloos is en het al in christelijke kringen (Opwekking) wordt gebruikt. Nog een voordeel: het is in het Nederlands.

Je kunt timeslots maken met bepaalde maxima waaruit bezoekers dan een optie kunnen selecteren. Deze kun je op je website laten zien of via de mijnRKK (app), of in het parochieblad.

Eventix is gratis als je een gratis ‘evenement’ aanbiedt, of je betaalt servicekosten per ticket. Met 30 personen komt dat op 30 euro per bijeenkomst, maar met 100 personen loopt dat op tot 100 euro per zondagsdienst. Dat is best prijzig.

Eventix laat ons over de kosten weten daarover met de bisdomeconoom van het bisdom Den Bosch te hebben gesproken: “Om het ook voor de kerken/parochies toegankelijk te maken zijn er de volgende financiële afspraken gemaakt: Ons ticketing/registratiesysteem kan onbeperkt worden gebruikt voor het reserveren voor kerkdiensten voor 49,- euro inclusief BTW per maand. Dit bedrag is tevens per parochie (daar kunnen dan meerdere kerken onder vallen.)”, aldus Erik Meijer van Eventix.

Eventix gaat wel wat ver: je kunt tickets tracken en dat lijkt op gespannen voet te staan met gewenste privacy. 

Wil je meer informatie of ondersteuning bij het implementeren van een online reserveringssysteem voor kerken in coronatijd: neem gerust contact op. 

First come, first serve?

De snelle kerkgangers hebben de meeste kans op tickets. Immers, wie het eerst komt, wie het eerst maalt. Maar dat wil je niet. Zo vis ik dus altijd achter het net bij de verkoop van Ajax-seizoenskaarten of andere tickets 😉

De meeste reserveringssystemen die ik bekeek gaan uit van 1 bijeenkomst en daaraan gekoppeld ticketuitgifte. Bij een volgende bijeenkomst begint iedereen weer opnieuw. Dan heb je dus kans dat de ‘usual suspects’ zich opnieuw als eerste melden.

Inloten bij overboekingen ben ik nog niet tegengekomen. Niet bij een eerste reserveringsronde, ook niet bij vervolgbijeenkomsten. Bij vervolgbijeenkomsten moet je dus eigenlijk iedereen registreren en blijven vasthouden om te zien wie al geweest is, en die dan wellicht uitsluiten.

De plugin Booked heeft zoiets wel in voorbereiding om een keer te maken (maar of en wanneer het komt, is onduidelijk). Bij Events Manager ligt er ook een dergelijke ‘feature request’

Eventbrite heeft ‘waitlists’ zodra een bijeenkomst is volgeboekt. Ze hebben ook tijdsloten om te kunnen boeken, dus je zou met je uitnodigingen verschillende groepen op verschillende momenten kunnen uitnodigen. Biletto werkt ook met wachtlijsten, maar alleen in de betaalde varianten (Basic, Advanced, Custom).

Eventix heeft ‘entreemanagement’, waarmee je zelf bepaalt wie je wanneer uitnodigt.

Dit blijft wat behelpen om netjes en gewogen reserveringen te verwerken. In je communicatie kun je dit ‘Me first’-gedrag kunnen beïnvloeden door solidariteit te benadrukken.

Offline reserveren voor kerkdiensten

Wil je geen online systeem, dan kun je ook met een offline reserveringsysteem werken. Het zal bewerkelijker zijn, maar je kunt er mogelijk wel meer mensen mee bereiken.

Dat hoeft niet moeilijk te zijn: laat kerkgangers zich melden bij een centraal contactpersoon, bijvoorbeeld telefonisch of met een antwoordkaart in het kerkblad.

Daarbij is het verstandig om met lotingen te werken. Anders heb je het risico dat steeds dezelfde mensen als eerste komen. Ook kan het handig zijn, alleen te reserveren voor een aankomende eredienst.

Een derde tip die ik hoorde: werk per wijk of werk met gekleurde kaarten. Of maak de kerkruimte leeg en zet een maximum aantal stoelen neer en laat iedereen zelf zijn/haar stoel meenemen (maar dat kan niet in iedere kerk, zeker niet in monumentale Cuypers-kerken).

Het zal voor kerken nog een hele klus worden om een goed reserveringssysteem op te tuigen. Met bovenstaande suggesties help ik je op weg.

Uiteraard: denk aan de protocollen die je kerk hanteert. Let op dat voorschriften kunnen worden bijgesteld in deze volatiele tijd:

• Protocollen Rooms-Katholieke Kerk
• Protocol Protestantse Kerk
• Protocol Oud-Katholieke Kerk van Nederland
• Protocol Gereformeerde kerken vrijgemaakt / Nederlands Gereformeerde kerken

Samen kunnen we dit aan.

Na mijn e-book ‘Alles over online kerkdiensten’ is nu ‘Ervaringen met online kerkdiensten‘ verschenen.

Het 100 pagina’s tellende e-book kun je downloaden op winkel.isimedia.nl. Er is een gratis en een betaalde versie van slechts 5 euro. De inhoud is exact hetzelfde, maar met de betaalde versie ondersteun je het vele werk van het onderzoek en het schrijven.

• Download hier jouw exemplaar van ‘Ervaringen met online kerkdiensten’

In de nieuwe uitgave zijn de ervaringen en adviezen verzameld van meer dan 550 vrijwilligers, predikanten  en katholieke geestelijken over:
– het organiseren van online diensten
– beeld en geluid
– cameravoering
– de inhoud en de lengte van de liturgie
– praktische tips voor kindervieringen
– vloggen in de kerk

Kerkelijke experts heb ik gevraagd hun mening te geven. Vier predikanten – Otto Grevink, Jan Berkvens, Egbert Fokkema en Sjaak Teuwissen – delen hun ervaringen. Classispredikant Klaas van der Kamp deelt zijn observaties van online kerkdiensten en cultuurtheoloog Frank Bosman prikkelt met een tegengasreflectie. Liturgist Marian Geurtsen staat stil bij de vraag wat online vieren met de liturgie doet in de nieuwe werkelijkheid. 

Vervolgens zijn ervaringen en suggesties van vele kijkers opgenomen. Waar kijken zij naar? Zingen ze mee? Waarom gaan kijkers niet naar uw eigen predikant online kijken? En verlangen zij weer om in de eigen kerk weer samen te kunnen komen?

Tot slot wordt over de grens gekeken: hoe gaan kerken in landen als Duitsland, de V.S. of Australië om met de lockdown, en wat kunnen wij hiervan leren? (Spoiler: we doen het erg goed in Nederland).

Veel leesplezier!

Op 1 mei 2020 heb ik een vragenlijst rondgestuurd waarin ik kerken bevraag naar hun ervaringen met online kerkdiensten. Twee groepen zijn bevraagd: de makers én de kijkers. De ‘kijkersvragen’ zijn opgesteld door dr. Miranda Klaver van de Vrije Universiteit, de vragen voor de makers heb ik opgesteld.

De vragenlijst kun je hier raadplegen:

https://forms.gle/GoGUZFeCzAeVJPFD7

Later kun je op deze pagina de uitkomsten lezen. De uitkomsten worden als gratis e-book ook beschikbaar gesteld en verspreid, aangevuld met enkele interviews van ervaringsdeskundigen.

Dit jaar zijn, door de nood gedwongen, zeer veel kerkdiensten verplaatst naar de digitale ruimte. Hoe zijn deze Paaswakes, vespers of andere kerkdiensten bekeken op YouTube en Facebook. Ik maakte een kleine inventarisatie.

Onderstaand zie je de kijkcijfers van online kerkdiensten op zaterdagavond 11 april 2020, de tijd van de traditionele Paaswake.  Het overzicht wil een indruk geven, niets meer dan dat, van de pakweg 200 kerkdiensten die ik heb voorbij zien komen/heb opgezocht. De lijst is beperkt tot uitzendingen met meer dan 100 kijkers. 

Op deze statistieken is veel af te dingen. Kijkers van live streams hoeven niet de hele uitzending te bekijken, registraties van gegevens druppelt na en iedereen kan uitgesteld kijken. Daarnaast telt Facebook anders dan YouTube.

Ik kon (uiteraard) ook niet alles vinden: ik zocht op zoektermen als ‘paaswake’, ‘kerkdienst’, ’11 april 2020′, ‘paasdienst’ en combinaties hiervan. Enkele linkjes kreeg ik toegestuurd. 

Ondanks deze beperkingen geven deze kijkcijfers van online kerkdiensten een aardige impressie, die ik jullie niet wil onthouden. Er zijn kerken die een veelvoud van het normale aantal kerkgangers trok, soms het vijfvoudige of meer). Daar staan nogal wat uitzendingen tegenover met minder dan 25 kijkers.

Voor nu is het een aardige benchmark. Voor een verdere duiding is het verstandig te kijken naar andere aspecten als: 

– wat is de verhouding van deze kijkcijfers met vorig jaar?
– wat is de verhouding met het gemiddelde kerkbezoek tijdens Paaswakes?
– hoeveel promotie is gedaan?
– enzovoorts

Ik heb een nieuw e-book voor je geschreven, getiteld ‘Alles over online kerkdiensten – audio en video’.
 

• Download nu op: https://winkel.isimedia.nl/product-categorie/e-books/

Je lees alle ins- en outs om een online kerkdienst te organiseren via video en podcasts: hoe je kunt streamen, de apparatuur, de software, de (gratis) platformen, de rechten en de privacy. Allemaal in 1 handig e-book van 56 pagina’s, geschreven door mij dus, Eric van den Berg

Er is een gratis en een betaalde versie (slechts 5 euro) met precies dezelfde inhoud. Waardebepaling is aan jou want ik wil kerken helpen, niets meer dan. Kijk maar. Met de betaalde versie ondersteun je mijn uren inspanning. 

Hieronder kun je de inhoudsopgave alvast scannen. 

Veel leesplezier!

Inhoudsopgave

ONLINE KERKDIENSTEN: INEENS WAREN ZE ER 6

BENODIGDHEDEN 7
Voor ieder budget een oplossing 7
Starterskit: tot 750 euro 7
Middenklassers: 1000 – 2500 euro 10
Professioneel: 2500 euro en hoger 11

ONLINE KERKDIENSTEN VIA YOUTUBE 13
Waarom YouTube? 14
Voorbereiding 14
Live stream uitzending via je browser 15
Live streamen van je kerkdienst met streaming software 16
Stappenplan 17
Enkele aandachtspunten tot slot 19

ONLINE KERKDIENSTEN VIA FACEBOOK 20
Stap 1: Richt je streaming software in 20
Stap 2 Richt Facebook Live in 20
Stap 3: Streamen 21

KERKRADIO ZONDER VASTE INTERNETVERBINDING 23

AUDIO UITZENDEN: OVER PODCASTEN 24
Wat ga je aanbieden? 24
Wat heb je nodig aan apparatuur? 24
Microfoon 24
Opnamesoftware 25
Platformen 25
Je eigen website 26
Via audio platforms (opgenomen audio) 26
Live podcasten 28
Mixlr 28
Audio streamen met Facebook (Live Audio) 28
Audio streamen met YouTube 28
Hoe lang mag een podcast zijn? 29
Voordelen lange podcast 31
Voordelen korte podcast 31
Amerikaans onderzoek 31
Concentratievermogen 32

AUTEURSRECHTEN 33
Meerdere rechten 33
Auteursrecht 33
Naburige rechten 35
Persoonlijkheidsrechten 36
Creative Commons 37
Onrechtmatige daad 37
Mag ik kerkmuziek gebruiken in een online kerkdienst? 37
Streamen van kerkdiensten 38
Hoe kom ik aan licenties? 38
Zinvolle verwijzingen over auteursrechten 40

PRIVACY, AVG EN ONLINE KERKDIENSTEN 41
Centrale begrippen bij privacybescherming 42
GDPR of AVG? 43
Oude wijn in nieuwe zakken? 43
Over welke gegevens hebben we het? 44
Wanneer mag een kerk persoonsgegevens verzamelen? 44
Hoe moeten kerken met persoonsgegevens omgaan? 45
Alleen verzamelen waar je gegevens voor nodig hebt 45
Mogen we online kerkdiensten vanwege de privacy uitzenden? 46

START THE CONVERSATION 48
Lingo! 48

WIE IS ERIC VAN DEN BERG? 51
Wat mag je verwachten als je Eric van den Berg inhuurt? 52

WAT DOET ISI MEDIA? 53

CONTACT 54

Download het e-book 'Alles over online kerkdiensten - audio en video'

Je lees alle ins- en outs om een online kerkdienst te organiseren via video en podcasts: hoe je kunt streamen, de apparatuur, de software, de (gratis) platformen, de rechten en de privacy. Allemaal in 1 handig e-book van 56 pagina's, geschreven door mij dus, Eric van den Berg. Er is een gratis en een betaalde versie (slechts 5 euro) met precies dezelfde inhoud.

Waardebepaling is aan jou want ik wil je helpen, niets meer dan. Kijk maar. Met de betaalde versie ondersteun je mijn uren inspanning. 


Download nu op: https://winkel.isimedia.nl/product-categorie/e-books/

Met de explosie aan online kerkdiensten, neemt het gebruik van religieuze muziek online navenant toe. Immers, wat is een kerkdienst zonder muziek. Waar moet je op letten als je muziek wilt gebruiken in je online kerkviering?

Muziek in het algemeen, en kerkmuziek in het bijzonder, is origineel werk. Iemand heeft muziek bedacht en dat op schrift gesteld of uitgevoerd, in welke vorm dan ook. En de componist of maker is er eigendom van: intellectueel eigendom, kortweg IE. Denk bij het gebruik daarom altijd eerst vanuit de maker: veelal is haar of zijn broodwinning het maken en/of uitvoeren van muziek. (Hoe zou jij het vinden als jouw werk zomaar door een ander wordt gebruikt?)

Download het e-book 'Alles over online kerkdiensten - audio en video'

Je lees alle ins- en outs om een online kerkdienst te organiseren via video en podcasts: hoe je kunt streamen, de apparatuur, de software, de (gratis) platformen, de rechten en de privacy. Allemaal in 1 handig e-book van 56 pagina's, geschreven door mij dus, Eric van den Berg. Er is een gratis en een betaalde versie (slechts 5 euro) met precies dezelfde inhoud.

Waardebepaling is aan jou want ik wil je helpen, niets meer dan. Kijk maar. Met de betaalde versie ondersteun je mijn uren inspanning. 


Download nu op: https://winkel.isimedia.nl/product-categorie/e-books/

Meerdere rechten

Bij kerkmuziek heb je te maken met meerdere rechten:

• het auteursrecht dat is bepaald in de Auteurswet
• naburige rechten, vastgelegd in de Wet op de naburige rechten.
• persoonlijkheidsrechten

We duiken er dieper in. Eerst bespreek ik de rechten, daarna wat je als kerk wel en niet mag gebruiken in (online) kerkdiensten, zoals live streams, podcasts of diensten die je uitgesteld kunt bekijken en/of beluisteren.

Auteursrecht

Dit wordt geregeld in de Auteurswet en, internationaal, in de Berner Conventie. Artikel 1:

Het auteursrecht is het uit­sluitend recht van de maker van een werk van letterkunde, wetenschap of kunst, of van diens rechtverkrijgenden, om dit openbaar te maken en te verveelvoudigen, behoudens de beperkingen, bij de wet gesteld.

De ‘maker’ kan iedereen zijn. Omdat ik het in deze blog heb over kerkmuziek, bedoel ik specifiek schrijvers, componisten, tekstdichters, filmmakers, en uitvoerende kunstenaars (muzikanten als zangers, zangeressen, pianisten, organisten, violisten, maar ook producenten, voordrachtkunstenaars, dansers, omroeporganisaties, enzovoorts).

De maker mag bepalen wat er met haar of zijn muziek gebeurt. Het kan niet zo zijn dat iedereen ermee gaat werken, en de maker er niet wijzer van wordt. Dat is geregeld bij wet in het auteursrecht. In het Engels heet dat ‘copyright’ maar het bekende (c)-tekentje heeft eigenlijk geen werking: het auteursrecht valt je automatisch toe als maker. Het recht ontstaat vanzelf. Je hoeft als maker niets ergens vast te leggen of te registreren. Je hoeft er ook dus niets voor te betalen. Het criterium is als het maar voldoende origineel is.

Maar… het is wel handig dat je bij een werk je naam en creatiedatum erbij zet. Een copyright-tekentje, hoewel niet per se nodig, maakt duidelijk dat er toestemming gevraagd moet worden voor gebruik door een ander.

Is componeren of muziek maken je broodwinning, dan kun je overwegen je werkt tegen betaling te deponeren bij een notaris. Dan heb je een zogenaamde ‘bewijspositie’. Soortgelijk kun je ook bij het Benelux Bureau voor de Intellectuele Eigendom (BBIE) een idee of creatie in het i-DEPOT registreren.

Daarmee kun je later aantonen dat je iets hebt gemaakt, bedacht of ontworpen. De deponering blijft geheim, tenzij je het zelf openbaar zet. [Overigens bepaalt het deponeren niet wie de maker van het werk is. Je kunt er geen rechten aan ontleden maar je staat in een eventueel geschil of rechtszaak wel een stuk sterker als blijkt dat jouw creatiedatum voor die van een ander valt).

Als maker van een origineel werk heb je 2 exclusieve rechten:

• je hebt het alleenrecht het werk openbaar te maken
• je hebt het alleenrecht om het te verspreiden/te vermeerderen.

Dit zijn zogenaamde ‘exploitatierechten’. Het recht voor makers om iets met je originele werk te doen

Voorbeelden:

• je muziekstuk op je website zetten
• een mp3 met jouw zang op Spotify zetten
• een muziekstuk via een beamer in een kerkdienst laten zien
• een live stream uitzenden
• een muziekcd-tje verkopen
• een koorregistratie verspreiden

Wil iemand anders jouw muziek gebruiken, dan is daar toestemming voor nodig. De toestemming komt altijd vooraf. Dus niet uitvoeren en dan achteraf toestemming vragen.

De duur van het auteursrecht is tot 70 jaar na de dood van de maken. Startdatum is 1 januari volgend op het jaar waarin de maker is overleden. Dat betekent dat veel klassieke muziek auteursrechtenvrij is, en recente muziek (zoals gospels, opwekkingsliederen) niet.

Naburige rechten

De meeste mensen kennen het auteursrecht wel, maar zijn minder op de hoogte van naburige rechten. De overeenkomst: ook naburige rechten kent geen formele eisen.

Naburige rechten geven bescherming aan de inspanningen en prestaties van de makers die ik hierboven heb genoemd (dus het niet-beperkte rijtje van zangeres tot organist, van danser tot producent van geluidsopnames). De bescherming heet ‘naburig’ omdat het op de bescherming van het auteursrecht lijkt.

De duur van de bescherming is in 2013 opgerekt naar 70 jaar na het uitkomen van de opname door de uitvoerende musici en producenten.

De Wet op de naburige rechten bepaald dat de uitvoerend kunstenaar het uitsluitende recht heeft om toestemming te verlenen – of niet toe te staan – voor

• het opnemen van een uitvoering (denk aan het vastleggen van een stream via Kerkdienstgemist, Kerkomroep of sociale media als YouTube)
• het kopiëren van de opnamen (ongeacht de informatiedrager, uitgezonderd caching op internet)
• het ‘in het verkeer brengen’ van de opname (invoeren, aanbieden, verkopen, verhuren, uitlenen)
• het opnieuw uitzenden of openbaar maken van een uitvoering.

Deze exploitatierechten zijn exclusief. Ofwel: alleen de rechthebbende bepaalt de toestemming of het verbod.

Geldt dat altijd? Nee, er zijn uitzonderingen. In Nederland mag je een auteursrechtelijk beschermd werk 1 kopie maken voor EIGEN oefening, studie of gebruik. Je mag dus niet een kopietje van een cd trekken en die doorsturen naar iemand anders.
Een klein deel ervan is een citaat en onder bepaalde voorwaarden mag je die zonder voorafgaande toestemming gebruiken.

Persoonlijkheidsrechten

Het is zeer logisch dat een maker dicht op zijn werk zit: zij of hij heeft het immers gemaakt. Iemand anders kan dat werk maken of breken en daarvoor zijn de ‘morele’ persoonlijksheidrechten. Dit betekent dat een maker bezwaar mag maken als zijn of haar werk onder een andere naam (door een ander) wordt uitgegeven. Ook kan een maker ageren als een werk door iemand anders wordt aangetast.

Creative Commons

Creative Commons biedt creatieve makers de vrijheid om op een op een andere manier met hun auteursrecht om te gaan. Er zijn zes (gratis) beschikbare standaardlicenties waarbij de auteursrechthebbende bepaalt in welke mate zijn of haar werk verder verspreid mag worden, en onder welke voorwaarden dit mag.

• Lees de uitleg over Creative Commons

Onrechtmatige daad

Indien er inbreuk op iemand auteursrechten wordt gemaakt, is er juridisch sprake van een onrechtmatige daad. In artikel 6:162 van het Burgerlijk Wetboek (BW) staat omschreven “dat hij die jegens een ander een onrechtmatige daad pleegt, verplicht is de schade te vergoeden die de ander dientengevolge lijdt.”

Voor het slagen van een actie uit onrechtmatige daad moet aan vijf eisen zijn voldaan: onrechtmatigheid, toerekenbaarheid, schade, causaliteit en relativiteit. Dat is advocatenwerk 🙂

Mag ik kerkmuziek gebruiken in een online kerkdienst?

Zo. Dit zijn de belangrijkste algemene zaken rondom auteursrecht.
Nu kunnen we kijken naar de kerkmuziek. En dan vooral of er uitzonderingen of bijzondere bepalingen zijn, want de hierboven gestelde wetgeving gaat ook voor kerkmuziek op. Dus losse liedteksten, liedboeken, zangbundels, opwekkingsliederen, bladmuziek en dergelijke vallen onder het auteursrecht, de naburige rechten en de persoonlijkheidsrechten.

Je mag ze alleen gebruiken:

• als je toestemming hebt verkregen
• als tekst of muziek auteursrechtenvrij is
• als het in het publieke domein (Creative Commons) is geplaatst
• als er sprake is van een citaat, zoals een audiofragment

En er is een uitzondering. Te weten: 1, artikel 17c van de Auteurswet

Als inbreuk op het auteursrecht op een werk van letterkunde of kunst wordt niet beschouwd de gemeentezang en de instrumentale begeleiding daarvan tijdens een eredienst. Dus dat is rechtenvrij en mag gewoon.

Voor alle andere muziek moeten de rechten geregeld worden.

De meeste kerken hebben een licentieovereenkomst met Buma-Stemra, zodat kerkmuziek in de kerkdienst, of bij andere gelegenheden in de kerk gebruikt kunnen worden. Rooms-katholieke koren zijn aangesloten bij de Nederlandse Sint Gregoriusvereniging (NSGV), die op haar beurt een afspraak heeft met Buma.

Streamen van kerkdiensten

Het streamen van kerkdiensten betekent vermenigvuldigen van muziek en dergelijke. Indien er vocale of instrumentale muziek, beamerteksten en dergelijke in beeld worden gebracht, moet daar opnieuw toestemming voor worden gevraagd. Denk ook aan privacy van mensen die herkenbaar en herleidbaar in beeld komen. Let ook op dat streamingaanbieders als Kerkdienstgemist verwijst naar de auteurswet en erbij zegt dat je dat zelf moet regelen. YouTube herkent aan de hand van haar software of er inbreuk gemaakt wordt op rechten van de makers.

Hoe kom ik aan de rechten?

De rechten kun je verkrijgen via de maker, maar veelal gebeurt het in een licentie met Buma-Stemra of andere organisaties, zoals de Church Copyright Licence (CCLI Lied licentie). Daarmee mag je liedteksten opslaan op je pc en projecteren tijdens een samenzang, je mag ze afdrukken in liturgieboekjes of programmaboekjes, je mag er een zangbundel mee samenstellen en drukken.

De Protestantse Kerk heeft voor het uitvoeren van muziek in de eredienst een regeling met Buma getroffen. Neem voor vragen contact op met het bureau Juridische Zaken van de PKN en lees de gratis brochure Auteursrecht en naburige rechten in de kerk‘

De Rooms-Katholieke Kerk heeft een dergelijke regeling met de Buma. Dat geldt, aldus Marc Schaap van NSGV niet voor het streamen van de katholieke eredienst. ‘Kosten die voorvloeien uit streaming zullen parochies zelf moeten regelen met Stemra of een bemiddelende partij’ voor het uitvoeringsrecht. Het is begin 2019 wel onderzocht, maar omdat er zo weinig gestreamd wordt is er geen collectief contract afgesloten.

Let op: Parochies die via internet uitzenden, dienen dus zelf bij Buma een licentie aan te vragen.

Gkv, GKV en CGK hebben volgens het steunpunt Kerkenwerk nog geen afspraken met exploitatierechtenorganisaties als Buma/Stemra. Zij hebben dus een licentie nodig om bijv. kerkdiensten te streamen.

Als agent voor BUMA/ Stemra biedt CCLI een BUMA Streaming-licentie aan. Deze licentie stelt kerken in de gelegenheid hun diensten (inclusief livemuziek) openbaar te maken door middel van streamen. Deze licentie dekt tevens het gebruik van achtergrondmuziek op uw kerkwebsite. Neem hiervoor contact op met CCLI.

Overigens, met alleen een regeling met Buma/Stemra ben je er niet. Check of je niet een uitgever of individuele maker bent vergeten. Deze lijst heeft de PKN gepubliceerd:

1. Liedboek voor de Kerken (1973): Beamerpakket
2. Evangelische Liedbundel: Beamerpakket
3. Op Toonhoogte 2005: Beamerpakket
4. Op Toonhoogte 2015: Op Toonhoogte Online
5. Liedboek, zingen en bidden in huis en kerk (2013): Liedboek Online
6. Hemelhoog: Hemelhoog Online
7. Weerklank: Weerklank Online
8. Opwekking: Beamersoftware
9. Diverse bundels als Opwekking, Johannes de Heer, ed.: Liedlicentie CCLI
10. Streaminglicentie bij Buma, via CCLI
11. Achtergrondmuziek afspelen: Achtergrondmuziek Licentie bij BUMA, via CCLI
12. Downloadlicentie bij Buma
13. Film: Filmservice
14. Bijbelteksten, zie onder andere: Nederlands Bijbel Genootschap

Samenvatting

• Denk aan de broodwinning van de maker
• Zorg voor auteursvrij materiaal, of zorg dat je het auteursrecht vooraf hebt geregeld.

Disclaimer: Je kunt geen rechten aan de informatie uit dit artikel ontlenen of eventuele onjuistheden claimen. Je bent zelf verantwoordelijk voor het regelen van de juiste rechten. Ik ben geen jurist IE. De informatie is uit betrouwbare bronnen opgenomen, zoals Auteurswet.nl, PKN, CCLI, Bisdommen, RKKerk en de NSGV. Vervoeg je tot je eigen kerk als je specifieke vragen hebt. Als er reacties komen op dit artikel, dan kan de tekst actualiseren.

Zinvolle verwijzingen

• Auteursrecht.nl
• Letterlijke, actuele tekst Auteurswet 1912
• Huis van de kerkmuziek; auteursrecht
• Steunpunt Kerkenwerk; licenties en auteursrechten
• Nederlandse Sint-Gregoriusvereniging
• Buma/Stemra
• Creative Commons
• Buma/Stemra tarieven kerkelijke groeperingen

Download het e-book 'Alles over online kerkdiensten - audio en video'

Je lees alle ins- en outs om een online kerkdienst te organiseren via video en podcasts: hoe je kunt streamen, de apparatuur, de software, de (gratis) platformen, de rechten en de privacy. Allemaal in 1 handig e-book van 56 pagina's, geschreven door mij dus, Eric van den Berg. Er is een gratis en een betaalde versie (slechts 5 euro) met precies dezelfde inhoud.

Waardebepaling is aan jou want ik wil je helpen, niets meer dan. Kijk maar. Met de betaalde versie ondersteun je mijn uren inspanning. 


Download nu op: https://winkel.isimedia.nl/product-categorie/e-books/

Het mooie is, dat kan gewoon.

Als gemeenteleden of parochianen geen vaste internetaansluiting hebben, heb ik bij het bedrijf Streamit de oplossing ‘Streamit Draadloos‘ gezien.

Met kerkwebradio-kastjes (Lukas, Kerkwebradio) kunnen mensen zonder vaste internetverbinding naar de live kerkdienst luisteren. Ook is het mogelijk om uitgesteld te luisteren via 4G. Zo’n audio-ontvanger biedt toegang tot relevante uitzendingen zonder dat er een pc of laptop voor nodig is. 

Je koppelt een ontvangstkastje met een netwerkkabel aan een router met een SIM-kaart. Die maakt vervolgens contact met de leverancier en de kerkdienst. 

Draadloze kerkradio is een uitkomst voor mensen uit je geloofsgemeenschap zonder vaste internetverbinding, maar die je niet  wilt uitsluiten en zo verbonden laten blijven met de kerkgemeenschap. 

Het komt op mij over als een zeer betrouwbare en makkelijk aan te sluiten oplossing om mensen uit de gemeenschap te bereiken die je niet via een YouTube-stream of een livestream via Facebook  kunt bereiken. Want zij mogen in deze coronacrisis zeker niet vergeten worden.