Livestreams bij kerken zijn een structurele mogelijkheid geworden voor parochianen en gemeenteleden die verbonden, betrokken en spiritueel gevoed willen blijven worden door de eigen kerkgemeenschap. Kerken zitten midden in een forse verschuiving in de manier van het aanbieden van livestream kerkdiensten. ‘Dankzij’ corona zeg ik er maar gelijk bij. Wat zijn de trends?
Pastores en kerkelijke vrijwilligers moesten in het voorjaar van 2020 de handen uit de mouwen steken om plotsklaps een kerkdiensten op te zetten om de aan huis gebonden kerkleden te bereiken. De lockdown was een wake-up call. De kerkdeuren gingen dicht, de tv’s en tablets gingen ‘on air’. Bij de een ging dat makkelijk, bij de ander was het een onmogelijke opgave. Nu zijn we maanden verder en worden pastores en vrijwilligers uitgedaagd om de productie van online kerkdiensten verder te verbeteren.
Livestreams bij kerken gaan van uitzenden naar betrekken
Kerken begonnen met het uitzenden van een registratie van een kerkdienst via betaalde kanalen als Kerkdienstgemist, Kerkomroep, lokale kerk-TV of via gratis platformen als YouTube, Facebook Live of Instagram. Langzaam maar zeker beginnen de meeste kerken dat onder de knie te krijgen.
Een volgende stap wordt om van puur registreren te zoeken naar mogelijkheden om de interactie aan te gaan. Daarmee kan de betrokkenheid worden vergroot. Dit kan bijvoorbeeld met live chatfeeds, vraag- en antwoordsessies (‘Ask me Anything’), Whatsapp (zoals al vanaf de eerste Coronaviering in Tilburg) of met social media-apps. Ook zie ik online collectes gebeuren.
Met diensten als Zoom, Google Meet of Microsoft Teams kan nog meer interactie worden toegevoegd vanuit videoconferencing-gebruiken. Live-polling en andere interactieve presentatievormen kan bijvoorbeeld met Mentimeter, Glisser (integratie met Powerpoint), Mediashout, dat zich ook op de kerkenmarkt richt (maar niet gratis is) of bijvoorbeeld de poll-mogelijkheden die Teams biedt.
Hybride kerken
Zoals je hybride auto’s hebt, hebben we nu hybride kerken. In een eerste fase van livestreams bij kerken richten we ons op de techniek en vaardigheden, maar fundamenteel daaronder ligt een ander vraagstuk. Kerken zoeken (opnieuw) naar vormen om on- met offline te verbinden en daarbij relationele en interactieve communicatievormen te betrekken bij de digitale gemeenschap (of moet ik zeggen: hybride gemeenschap of hybride kerk).
Betere productiekwaliteit
Een andere stap komt op het moment dat kerken realiseren dat er duurzame mogelijkheden zijn. Dan worden structurele investeringen gedaan om de tijdelijke, mobiele opstelling met losse camera’s te vervangen voor heuse studio’s achterin de kerk of in de sacristie. Ofwel: duurdere apparatuur, betere bekabeling tot misschien wel een andere opstelling van het liturgisch centrum. Dit leidt tot betere audio en video van de livestreams bij kerken: betere uitzendingen, betere kwaliteit en geen blackouts meer.
Daarvoor is toerusting nodig. Om die reden biedt ISI Media het webinar ‘Streaming The Temple’ aan, over het produceren van online kerkdiensten, vlogs en andere religieuze videoproducties.
Veranderend aanbod
De eerste coronagolf zijn de meeste kerken doorgekomen met het streamen van reguliere zondagse kerkvieringen. Dat kan veranderen. Is er eenmaal video, dan is het mogelijk andersoortige aanbod (doop, huwelijk, uitvaart), concerten, symposia, onderwijs of vermaak uit te zenden. Er ontstaan dan mogelijkheden om de technische investering terug te verdienen. Aanbod kan tegen betaling (al dan niet achter een slotje) worden bekeken. Als de productiekwaliteit van een livestream wordt verhoogt, leidt dat automatisch tot een betere ervaring, en een hogere kans op terugkeer en nieuwe kijkers.
Livestreams bij kerken, of vooraf opgenomen?
De televisie-uitzending van de Sinterklaasintocht van 2020 laat het zien: een vooraf opgenomen uitzending gaat niet ten koste te gaan van de beleving bij de kijker. Dit is een interessant gegeven voor videoteams in kerken. Vooraf opnemen biedt de mogelijkheid om met scripts te werken, opnames te verfijnen, beeldcuratie toe te passen en preekproductie aan te passen en met een uitgekiende beeldregie aan de slag te gaan.
Sommige kerken doen dat al. Dan wordt de muziek of de preek vooraf opgenomen, soms ook op een andere plaats, en in de live stream ‘ingelast’. Of wat te denken van opnames gemaakt met een green screen en ingevoegde beelden? Het is allemaal mogelijk.
Het grote voordeel is dat een hogere kwaliteit kan worden gerealiseerd. Nadeel is dat er ‘postproductie’ nodig is en bewerking in gespecialiseerde software (zoals Hitfilm, Lightworks, Final Cut Pro of Adobe Premiere). Andere kerken doen alles live en bereiden dat goed voor.
Er is meer keus en er komt vanzelf meer ervaring om tot een kerkelijke mediaproductie te komen. (Voor de theologen onder de lezers: ja, ik zie een verdere mediatisering van religie gebeuren; kwestie van tijd).
Meerdere distributiepunten
Door distributiediensten zoals Restream.io gebruiken kunnen kerken meerdere platforms tegelijk bereiken met opgenomen en live-inhoud. De vrijwilligers achter de knoppen zijn aangemoedigd om out of the box te denken bij het opzetten van live streaming-oplossingen met een beperkt budget. En online tiende wordt steeds vaker gebruikt naarmate meer kerken streaming-aanbidding omarmen.
Integratie met de communicatiestrategie
Het is van vitaal belang dat kerkbestuurders nadenken over het integreren van deze nieuwe vormen van kerk-zijn met de kerkelijke communicatiestrategie. Ongeacht de keuzes voor productie, technologie en streamingdiensten, is de communicatiestrategie leidend hoe streaming of online diensten worden aangeboden. Doordachte planning, duidelijke doelstellingen, het organiseren van de communicatie en het managen van verwachtingen zijn belangrijke onderdelen van het besluitvormingsproces van een kerk. Niets zo teleurstellend als een initiatief dat is gestart en later in elkaar zakt. Zonde van de inspanning, zonde van het geld, gemiste kansen.
Dat was zo voor het kerkblad of de website, en dat geldt in een nog hogere mate voor videoproducties. Productie, organisatie, budget en rechten zullen herbekeken, herijkt of aangevuld moeten worden.
